(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ អំឡុងកិច្ចសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទ កាលពីថ្ងៃពុធ ទី១៩ ខែមីនា ជាមួយប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែន លោក វ៉ូឡូឌីមៀ ហ្សេលេនស្គី លោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ បានលើកឡើងពីគំនិត ដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយ នោះគឺសហរដ្ឋអាមេរិកចង់គ្រប់គ្រងលើរោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៊ុយក្រែន។ តាមលោក ត្រាំ ក្រុមអ្នកជំនាញអាមេរិកអាចជួយចាត់ចែងគ្រប់គ្រងរោងចក្រទាំងនោះ ហើយភាពជា ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកគឺជាខែលការពារដ៏ល្អប្រសើរបំផុតសម្រាប់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថាមពលក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ គេមិនដឹងច្បាស់ថាតើលោក ត្រាំ និងលោក ហ្សេលេនស្គី បានពិភាក្សាពីអ្វីខ្លះពាក់ព័ន្ធ នឹងរោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរឡើយ តែអ្វីដែលគេដឹងច្បាស់នោះគឺថាលោក ត្រាំ គិតពីប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកជាធំ។ លោក ត្រាំ ក៏បាន និងកំពុងព្យាយាមដាក់សម្ពាធឱ្យលោក ហ្សេលេនស្គី ចុះហត្ថលេខា លើកិច្ចព្រមព្រៀងរ៉ែមួយដែលនឹងអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមហ៊ុនអាមេរិកអាចធ្វើអាជីវកម្មលើរ៉ែកម្ររបស់អ៊ុយក្រែនផងដែរ។

ខណៈលោក ហ្សេលេនស្គី ទទូចសុំការធានាសន្តិសុខពីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ត្រាំ បានអះអាងថាកិច្ចព្រមព្រៀងរ៉ែដែលនឹងចងភ្ជាប់ប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់អាមេរិកនៅអ៊ុយក្រែនគឺជាការធានាសន្តិសុខដ៏ល្អប្រសើរ ពីព្រោះថារុស្ស៉ីនឹងមិនហ៊ានវាយប្រហារលើប្រទេសណាមួយដែលអាមេរិកមានប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនោះទេ។ ដូច្នេះតើហេតុអ្វីលោក ត្រាំ ចាប់អារម្មណ៍លើវិស័យនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៊ុយក្រែន ហើយថាតើអ្វីទៅជាបញ្ហា ដែលលោកអាចនឹងត្រូវប្រឈម?

* ប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ឋអាមេរិក

បណ្ដារោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៊ុយក្រែនដែលបន្សល់ទុកដោយអតីតសហភាពសូវៀត គឺជាឆ្អឹងខ្នងដ៏សំខាន់មួយនៃបណ្ដាញថាមពលរបស់អ៊ុយក្រែនអំឡុងសង្រ្គាម ដោយវាផ្គត់ផ្គង់២ភាគ៣ នៃអគ្គិសនីរបស់ អ៊ុយក្រែន។ ខណៈបានវាយប្រហារឥតឈប់ឈរលើរោងចក្រផលិតអគ្គិសនីទូទៅធម្មតា រុស្ស៉ីបានចៀសវាងការវាយប្រហារលើរោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរ ដោយសារតែបារម្ភខ្លាចពីការលេចធ្លាយធាតុវិទ្យុសកម្ម។ ដោយ មើលឃើញបែបនេះ រដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែនបានផ្ដួចផ្ដើមផែនការកសាងរ៉េអាក់ទ័រនុយក្លេអ៊ែរបន្ថែម ដោយយល់ថាវាជាដំណោះស្រាយតែមួយគត់ដើម្បីធានាសន្តិសុខថាមពលរយៈពេលវែង។ ផែនការនេះហើយជាចំណុច ចាប់អារម្មណ៍របស់បណ្ដាក្រុមហ៊ុនអាមេរិក។ នៅមុនពេលសង្រ្គាមផ្ទុះឡើង Westinghouse ជាក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យានុយក្លេអ៊ែរអាមេរិក បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយជាមួយក្រុមហ៊ុន Energoatom ជាក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យានុយក្លេអ៊ែររដ្ឋរបស់អ៊ុយក្រែន ក្នុងការកសាងរ៉េអាក់ទ័រនុយក្លេអ៊ែរចំនួន៥។ តែក្រោយរុស្ស៉ីបើកការឈ្លានពាន ចំនួនរ៉េអាក់ទ័រនេះត្រូវបានបង្កើនដល់ ៩ ហើយក្រុមហ៊ុនទាំង២ បានឯកភាពគ្នានឹងធ្វើ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការបន្ថែមក្នុងការដំណើរការរោងចក្រធុនតូចមួយចំនួននៅអ៊ុយក្រែន។

សម្រាប់ Westinghouse នេះជារបកគំហើញមួយដ៏ធំ បន្ទាប់ពីការប្រឹងប្រែងរាប់ឆ្នាំ ដើម្បីចូលទៅកាន់ទីផ្សារនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៊ុយក្រែនដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងយ៉ាងយូរដោយក្រុមហ៊ុន Rosatom ជាក្រុមហ៊ុនថាមពល នុយក្លេអ៊ែរដ៏ធំមួយរបស់រុស្ស៉ី។ Westinghouse មានផលប្រយោជន៍ដ៏ពិសេសមួយនៅក្នុងរ៉េអាក់ទ័រចំនួន៦ នៅឯរោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរអ៊ុយក្រែន Zaporizhzhia ដែលត្រូវបានរុស្ស៉ីដណ្ដើមគ្រប់គ្រងកាលពី ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ និងត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីទៅកាន់បណ្ដាញចែកចាយអគ្គិសនីរបស់អ៊ុយក្រែន។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅមុនសង្រ្គាម រោងចក្រនេះបានប្រើប្រាស់ឥន្ធនៈ និងបច្ចេកវិទ្យាបានមកពីក្រុមហ៊ុន Westinghouse។ លោកស្រី Ogla Kosharna ជាអ្នកជំនាញអ៊ុយក្រែនម្នាក់ខាងសុវត្ថិភាពនុយក្លេអ៊ែរបាននិយាយថាការដណ្ដើមគ្រប់គ្រងលើរោងចក្រ Zaporizhzhia ដោយរុស្ស៉ី បានបង្កក្ដីព្រួយបារម្ភដល់ Westinghouse អំពីលទ្ធភាពដែលកម្មសិទ្ធិបញ្ញារបស់ខ្លួនត្រូវបានលួច។ កាលពីឆ្នាំ២០២៣ ក្រសួងថាមពលអាមេរិកបានព្រមានក្រុមហ៊ុន Rosatom ថាក្រុមហ៊ុននេះអាចនឹងប្រឈមនឹងការប្ដឹងផ្ដល់នៅក្រោមច្បាប់ អាមេរិក ប្រសិនបើហ៊ានប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យានៅឯរោងចក្រ Zaporizhzhia។ លោក Andrian Prokip ជាអ្នកជំនាញថាមពលមកពីវិទ្យាស្ថាន Kennan Institute ក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ក៏បានលើកឡើងដែរថា Westinghouse នឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍យ៉ាងធំធេង ប្រសិនបើរោងចក្រ Zaporizhzhia ត្រូវបានប្រគល់ទៅឱ្យអ៊ុយក្រែនវិញ នោះគឺការពង្រីកទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុននេះ។ មន្ត្រីអ៊ុយក្រែនបច្ចុប្បន្នម្នាក់ និងអតីតមន្ត្រី អ៊ុយក្រែនម្នាក់ទៀតដែលបានដឹងអំពីកិច្ចពិភាក្សារវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងអ៊ុយក្រែន បាននិយាយថាទីក្រុងកៀវបានសង្កត់ធ្ងន់ប្រាប់លោក ត្រាំថាប្រសិនបើសហរដ្ឋអាមេរិកចង់ធ្វើអាជីវកម្មលើរ៉ែកម្ររបស់អ៊ុយក្រែន នោះត្រូវតែមានការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលអគ្គិសនីពីរោងចក្រ Zaporizhzhia ពីព្រោះថាការចម្រាញ់រ៉ែ និងដំណើរការនានាគឺត្រូវការថាមពលយ៉ាងសម្បើម។

* បញ្ហាប្រឈម

បញ្ហាមុនគេដែលលោក ត្រាំ និងសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវប្រឈម នោះគឺគ្រប់រោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរទាំងអស់របស់អ៊ុយក្រែន គឺស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមហ៊ុនរដ្ឋ Energoatom ហើយច្បាប់របស់អ៊ុយក្រែនក៏ បានហាមឃាត់ការធ្វើឯកជនភាវូបនីយកម្មផងដែរ។ ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នេះដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកអាចគ្រប់គ្រង ឬធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ គឺជាបញ្ហានយោបាយដ៏សើបបំផុតមួយ នៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន ជាទីដែលឧស្សាហកម្មសំខាន់ៗជាច្រើននៅតែស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ។ ពិតណាស់ អ៊ុយក្រែនធ្លាប់បានធ្វើឯកជនភាវូបនីយកម្មមួយចំនួនអំឡុងសង្រ្គាម ក៏ប៉ុន្តែ ការធ្វើឯកជនភាវូបនីយកម្មក្រុមហ៊ុនរដ្ឋដូចជា Energoatom ដែលរកចំណូលឱ្យរដ្ឋបានយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ជារឿងមួយដ៏ពិបាក។ «ខ្ញុំរំពឹងថានឹងមានការជំទាស់យ៉ាងខ្លាំងទៅនឹងគំនិតនេះនៅអ៊ុយក្រែន»។ នេះជាការយល់ឃើញរបស់លោកស្រី Victoria Voytsitska ជាអតីតសមាជិកសភាអ៊ុយក្រែន និងជាសមាជិកជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៃគណៈកម្មធិការថាមពលរបស់សភាអ៊ុយក្រែន។

លោក ហ្សេលេនស្គី ក៏បានលើកឡើងពីបញ្ហានេះនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានរបស់លោក ក្រោយកិច្ចសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទជាមួយលោក ត្រាំ ផងដែរ។ លោក ហ្សេលេនស្គី បាននិយាយថា «ប្រសិនបើរុស្ស៉ីប្រគល់រោងចក្រ Zaporizhzhia មកឱ្យអ៊ុយក្រែនវិញ រឿងមួយដែលប្រជាជនអ៊ុយក្រែនគិតថាមិនអាចទៅរួច នោះគឺការប្រគល់រោងចក្រនេះទៅឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកជារឿងមិនអាចទៅរួចឡើយ។ ពីព្រោះវាជាកម្មសិទ្ធិរបស់យើង ហើយវាជា ទឹកដីរបស់យើង»។ លើសពីនេះទៅទៀត បើទោះជារ៉េអាក់ទ័រទាំង៦របស់រោងចក្រ Zaporizhzhia ត្រូវបានបិទក៏ដោយ ក៏រ៉េអាក់ទ័រទាំងនោះនៅតែត្រូវការថាមពលដើម្បីដំណើរការប្រព័ន្ធសុវតិ្ថភាពដ៏សំខាន់ និងធ្វើឱ្យទឹក ហូរទៅតាមកន្លែងរបស់វា ដើម្បីកុំឱ្យរ៉េអាក់ទ័រខូចទាំងស្រុង។ ប៉ុន្តែ ការផ្គង់ផ្គត់ថាមពលទៅកាន់រោងចក្រនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ជាច្រើនលើកនៅក្នុងសង្រ្គាម ហើយទំនប់ទឹកនៅក្បែរនោះដែលត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញ បាន កាត់បន្ថយការចូលទៅប្រើទឹកត្រជាក់ ដែលនេះបង្កឱ្យមានហានិភ័យនៃឧបទ្ទវហេតុនុយក្លេអ៊ែរ។ កាលពីថ្ងៃពុធ លោក ហ្សេលេនស្គី បានអះអាងថា កិច្ចពិភាក្សារបស់លោកជាមួយលោក ត្រាំ អំពីរោងចក្រ Zaporizhzhia បានប្រព្រឹត្តទៅប្រកបដោយភាពវិជ្ជមាន ប៉ុន្តែលោកបានបន្ថែមថា «ខ្ញុំមិនប្រាកដនោះទេថាយើងនឹងអាចសម្រេចបានលទ្ធផលភ្លាមៗ»៕